Η ελαιοκαλλιέργεια είναι βαθιά ριζωμένη στην παράδοση της Άρτας και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της τοπικής ταυτότητας και οικονομίας.
Με περισσότερα από 1.250.000 ελαιόδεντρα να απλώνονται σε 51.900 στρέμματα, η περιοχή φημίζεται για τις εξαιρετικές βρώσιμες ελιές της — πράσινες, ξανθές και μαύρες — που από το 1994 φέρουν περήφανα την ένδειξη ΠΓΕ “Ελιά Άρτας”.
Παράλληλα, η ποικιλία Λιανολιά δίνει ένα αρωματικό, χρυσοπράσινο ελαιόλαδο που συμπληρώνει ιδανικά τη γευστική εμπειρία της Ηπείρου. Η ετήσια παραγωγή κυμαίνεται μεταξύ 7.000 και 15.000 τόνων, με σχεδόν τη μισή ποσότητα να προορίζεται για επιτραπέζιες ελιές.
Από τις λοφώδεις εκτάσεις έως τις εκβολές του Αράχθου, αρδευόμενοι και ξηρικοί ελαιώνες συνυπάρχουν αρμονικά, αντικατοπτρίζοντας την προσαρμοστικότητα της ελιάς και την αγάπη των Αρτινών για τη γη τους.
Η μελισσοκομία στην Άρτα έχει μακρά ιστορία και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της αγροτικής της ταυτότητας. Ήδη από τα μέσα του 20ού αιώνα, η περιοχή ξεχώριζε για τον πλούτο της μελισσοκομικής χλωρίδας και τη μεγάλη ποικιλία ανθοφοριών που επέτρεπαν δύο και τρεις τρύγους τον χρόνο. Στην πεδιάδα, η ανθοφορία της πορτοκαλιάς ήταν – και παραμένει – η κυριότερη νομή, χαρίζοντας ένα αρωματικό, φωτεινό μέλι υψηλής ποιότητας.
Μετά την άνοιξη, τα μελίσσια μεταφέρονταν στα ορεινά της Άρτας για τη μελιτοφορία της ελάτης, ενώ αργότερα ανηφόριζαν προς τα ψηλότερα βουνά για τη θρούμπα και το περδικάκι. Το φθινόπωρο, η ανθοφορία της ερείκης και της κουμαριάς ολοκλήρωνε τον ετήσιο κύκλο. Αυτή η νομαδική μελισσοκομία επέτρεπε την εκμετάλλευση διαφορετικών φυτών και μικροκλιμάτων, εξασφαλίζοντας πλούσιες και ποιοτικές σοδειές.
Η παράδοση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, συνδυάζοντας την εμπειρία των παλαιότερων με τις σύγχρονες τεχνικές φροντίδας και παραγωγής, κρατώντας την Άρτα σταθερά ανάμεσα στις πιο παραγωγικές μελισσοκομικές περιοχές της Ελλάδας.
Στην Άρτα, η παράδοση του γλυκού του κουταλιού παραμένει ζωντανή, μεταφέροντας γεύσεις και αρώματα από γενιά σε γενιά.
Οι γυναίκες της περιοχής, με μεράκι και αγάπη, συνεχίζουν να φτιάχνουν γλυκά όπως παλιά — με φρούτα από τα περιβόλια, εσπεριδοειδή, ξηρούς καρπούς και δημητριακά της ηπειρώτικης γης.
Στην κατσαρόλα βράζουν τα γλυκά του κουταλιού, οι μαρμελάδες και τα εποχιακά κεράσματα, όλα χωρίς συντηρητικά, με τη γεύση της αυθεντικότητας και του σπιτικού.
Οι παλιές συνταγές, φυλαγμένες σαν πολύτιμο μυστικό, δίνουν ζωή σε προϊόντα που γεφυρώνουν το παρελθόν με το παρόν. Είτε τα απολαύσετε σε κάποιο πανηγύρι, είτε τα πάρετε μαζί σας ως δώρο, κάθε κουταλάκι από τα γλυκά της Άρτας είναι μια μικρή μπουκιά παράδοσης, φιλοξενίας και αγνής ηπειρώτικης ψυχής.
Στην καρδιά της Άρτα, η κτηνοτροφία και η γαλακτοπαραγωγή ανθίζουν με παράδοση και ζωντάνια, καθιστώντας την περιοχή δεύτερο-σημαντικότερο κόμβο γαλακτοκομικών προϊόντων στην Ήπειρος μετά τα Ιωάννινα.
Το γάλα από πρόβατα και κατσίκια «μεταμορφώνεται» σε ντόπια τυριά υψηλής ποιότητας: φέτα, κεφαλογραβιέρα, γαλοτύρι, αλλά και τοπικά «διαμάντια» όπως το τσαλαφούτι και ο ανθότυρος.
Με μονάδες που επεξεργάζονται στα εργοστάσιό τόνους γάλακτος ετησίως, η παραγωγή παίρνει οργανωμένα και σύγχρονα χαρακτηριστικά.
Για τον ταξιδιώτη, είναι μία πρόκληση να ανακαλύψει αυτή την αυθεντική γαστρονομική διαδρομή: από τις φυτείες και τα ποιμνιοστάσια ως το πιάτο με το πολυτελές τυρί, η Άρτα προσφέρει μια γεύση που συνδυάζει παράδοση, τοπικό χρώμα και ποιότητα.
Η περιοχή της Άρτα αναδεικνύει την αγνή πλευρά της ηπειρώτικης γαστρονομίας μέσα από τις πίτες της – μικρά θαύματα της παράδοσης. Η γνωστή Ζαρκόπιτα – «γυμνή» πίτα χωρίς φύλλο – μαρτυρά το απλό αλλά μεστό χαρακτήρα των υλικών της.
Μέσα στα χωριά και τις κουζίνες της πόλης, φιγουράρουν επίσης η Κασιόπιτα, η Κρεασόπιτα (πίτα Πρωτοχρονιάς), η Μπλατσάρα, η Γαλατόπιτα, η Κολοκυθόπιτα, η Λαχανόπιτα (με άγρια χόρτα των χωραφιών), η Μακαρονόπιτα και η Τυρόπιτα με ρύζι – όλες με τη χαρακτηριστική ευγένεια και νοστιμιά της ηπειρώτικης κουζίνας.
Όταν επισκεφθείτε την Άρτα, αφιερώστε μια στιγμή να δοκιμάσετε αυτές τις πίτες – είτε σε ταβέρνα, είτε σε φιλική κουζίνα – και αφήστε τα απλά υλικά (τυρί, χόρτα, ζύμη ή χυλός) να σας ταξιδέψουν στον πλούτο των τοπικών συνδυασμών και του χρόνου. Το αποτέλεσμα είναι ζεστό, «σπιτικό», αυθεντικό – σαν την ίδια τη γη της Άρτας.
Η Άρτα ζει στον ρυθμό του Αμβρακικού: υγροτοπικό «βασίλειο» με λιμνοθάλασσες όπως Λογαρού και Τσουκαλιό και την πανάρχαια τεχνική των διβαριών—κατασκευές με καλάμια που αφήνουν τα ψάρια να μπουν αλλά όχι να επιστρέψουν.
Χέλια, κέφαλοι, γαρίδες και η ξακουστή σαρδέλα Αμβρακικού (για την οποία έχει κατατεθεί αίτηση Γεωγραφικής Ένδειξης) καταλήγουν νωπά στους πάγκους της πόλης.
Στις πολύ πρωινές ώρες θα δείτε ντόπιους να πηγαίνουν στα διβάρια για «θησαυρούς» που μόλις αλιεύτηκαν, ενώ όλη μέρα μπορείτε να ψωνίσετε από τη ζωντανή Λαϊκή Αγορά Άρτας με τα ψαράδικα των τοπικών παραγωγών.
Μια ονειρική εκδρομή είναι η Κορωνησία, το ψαροχώρι 25 χλμ. από την Άρτα, όπου οι άνθρωποι ζουν από την αλιεία και τον τουρισμό—ιδανικό σημείο για να δοκιμάσετε φρέσκο ψάρι δίπλα στο νερό.
Η Άρτα μυρίζει πορτοκαλανθό! Στον εύφορο κάμπο της ωριμάζουν πορτοκάλια, μανταρίνια και λεμόνια εξαιρετικής ποιότητας, που γίνονται σήμα-κατατεθέν κάθε χειμώνα. Αν βρεθείτε εδώ Νοέμβριο–Φεβρουάριο, είναι η ιδανική εποχή για να προμηθευτείτε πορτοκάλια, ενώ τα μανταρίνια κορυφώνουν Νοέμβριο–Δεκέμβριο.
Εξίσου δυνατή είναι η παράδοση στα ακτινίδια: η καλλιέργεια στην Π.Ε. Άρτας αποδίδει πάνω από 20.000 τόνους και τα φρούτα ταξιδεύουν σε περισσότερες από δέκα χώρες της Ευρώπης και της Μεσογείου—από Βαλκάνια έως Μέση Ανατολή.
Η τοπική αυτοδιοίκηση και φορείς προβάλλουν συστηματικά αυτόν τον πλούτο, συνδέοντας τα φρέσκα προϊόντα με την εξόρμηση στα μνημεία και τις γεύσεις της πόλης—μια αυθεντική εμπειρία “από το περιβόλι στο πιάτο”.
Κι αν αγαπάτε τις ιστορίες πίσω από τους καρπούς, μικροί παραγωγοί και τοπικά blogs αφηγούνται την καθημερινότητα της συγκομιδής και της αγοράς—ένα ζωντανό κομμάτι της αρτινής ταυτότητας.
