Προσωπικότητες – Ευεργέτες

Πέτρος Γαρουφαλιάς

Travel Arta, Άρτα, Γαρουφαλλιάς

Ο Πέτρος Γαρουφαλιάς γεννήθηκε στην Άρτα το 1901.
Ήταν νομικός, οικονομολόγος, διπλωμάτης, συγγραφέας και πολιτικός που διατέλεσε βουλευτής, υπουργός, αλλά και ιδρυτής πολιτικού κόμματος. Υπήρξε μεγάλος δωρητής, με δωρεά εν ζωή, του Μουσικοφιλολογικoύ Συλλόγου «Σκουφάς», στον οποίο δώρισε τη βιβλιοθήκη του, ένα γραφείο στην Αθήνα και το πατρικό του σπίτι στην Άρτα που βρίσκεται απέναντι από τον Ιερό Ναό της Παναγίας Παρηγορήτισσας.
Το οποίο ονομάστηκε «Γαρουφάλειος Στέγη» και σήμερα στεγάζει το Ιστορικό Μουσείο του Συλλόγου «Σκουφάς».

Μιχάλης Περάνθης

Travel Arta, Άρτα, Περάνθης

Ο Μιχάλης Περάνθης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Μιχάλη Γ. Παπαδόπουλου) ήταν ποιητής, πεζογράφος, δημοσιογράφος και κριτικός, από τους σπουδαιότερους της νεότερης ελληνικής γραμματείας, ο οποίος γεννήθηκε στην Άρτα το 1917 και πέθανε στην Αθήνα στις 3 Αυγούστου 1984.
Το 1933 δημοσίευσε στίχους του στις εφημερίδες Μαθητικός Τύπος και Ελεύθερος Λόγος στην Άρτα και το 1935 βραβεύθηκε από την Ηπειρωτική Εταιρεία. Από το 1949 επιδόθηκε συστηματικά στη λογοτεχνία.

Σεραφείμ Ξενόπουλος

Travel Arta, Άρτα, Σεραφείμ Ξενόπουλος

Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, ο Σεραφείμ Ξενόπουλος εξελέγη στις 27 Ιανουαρίου 1864 Μητροπολίτης Άρτης.
Σημαντική εκκλησιαστική προσωπικότητα, σημάδεψε με την παρουσία του την πνευματική ζωή της Άρτας, αφήνοντας ένα πλούσιο ποιμαντικό και συγγραφικό έργο.
Επί των ημερών του έγινε η ειρηνική απελευθέρωση της Άρτας (24-6-1881) από τον οθωμανικό ζυγό.
Με τον Μητροπολίτη Σεραφείμ Ξενόπουλο σχετίζεται το άνοιγμα του τάφου της Αγίας Θεοδώρας. Στις 20 Μαρτίου 1873 άνοιξαν τον τάφο και με ευλάβεια συνέλεξαν τα λείψανα της Αγίας.

Γεώργιος -Γώγος- Μπακόλας

Travel Arta, Άρτα, Μπακόλας

Ο Γεώργιος “Γώγος” Μπακόλας (1770 – 1826) ήταν Αρτινός οπλαρχηγός από τη Σκουληκαριά Άρτας. Είχε διοριστεί από τον Αλή Πασά αρματολός του Ραδοβιζίου και των Τζουμέρκων. Ήταν 51 ετών όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821. Τότε αφιερώθηκε ολόψυχα στον Αγώνα, απελευθερώνοντας πολλές περιοχές μαζί με Ακαρνάνες οπλαρχηγούς.
Η πορεία του είναι συνδεδεμένη με πολλές ένδοξες νίκες, αλλά κι ένα περιστατικό το οποίο τον σημάδεψε και ακόμα και σήμερα χαρακτηρίζει το όνομά του. Πρόκειται για τη Μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822), όπου κατηγορήθηκε ως υπαίτιος της ήττας και προδότης γιατί λέγεται ότι άφησε αφύλακτο το λόφο από όπου πέρασαν οι Τούρκοι.
O Μακρυγιάννης όμως εξαίρει τη γενναιότητα και το ήθος του: «Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι΄αγαθός…
Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτό τον γενναίο άνδρα».

Βενιαμίν Ζεέβ Μπεν Ματαθίας

Η Ισραηλιτική Κοινότητα Άρτας έλαμψε ιστορικά μέσω προσωπικοτήτων όπως ο ραββίνος Βενιαμίν Ζεέβ Μπεν Ματαθίας.
Γεννήθηκε στην Άρτα στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα και υπήρξε μέλος του τοπικού Μπεθ Ντιν (εβραϊκού θρησκευτικού δικαστηρίου).

Αδερφοί Ζάρρα

Οι αδελφοί Ζάρρα (Γεώργιος και Αλέξανδρος) διέθεσαν οικόπεδό τους τριάντα δύο στρεμμάτων στην πόλη της Άρτας, όπου και με δικά τους έξοδα κτίστηκε το φερώνυμο νοσοκομείο, Ζάρρειο. Ενώ είναι γνωστή και η κεντρική οδός…
Η θεμελίωσή του έγινε στις 6 Απριλίου 1951, παρουσία του Αλέξανδρου Ζάρρα.

Βασίλειος Αγραφιώτης

Travel Arta, Άρτα, Αγραφιώτης

Ο Βασίλειος Αγραφιώτης ήταν έμπορος με μεγάλη δωρεά στο σύλλογο Σκουφά.
Από τα έσοδα των ακινήτων του, των κτημάτων και των μετοχών του, το 1/2 αποδίδεται στα Αγραφιώτεια βραβεία, σε πρωτεύσαντες αποφοίτους της μέσης εκπαίδευσης, διακρινόμενους καλλιτέχνες και λογοτέχνες της Άρτας.

Κώστας Κρυστάλλης

Travel Arta, Άρτα, Κρυστάλλης

Ο Κώστας Κρουστάλλης γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου το 1868, όπου και έζησε μέχρι τα δώδεκα χρόνια. Το 1880 γράφτηκε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων και μόλις το 1887 δημοσίευσε το ποίημα «Αι σκιαί του Άδου», με αναφορές σε επεισόδια της Επανάστασης του 1821. Εξαιτίας αυτού διώχθηκε από τις οθωμανικές αρχές και κατέφυγε στην Αθήνα, ενώ τα τουρκικά δικαστήρια τον καταδίκασαν ερήμην σε εξορία.
Στην Αθήνα άλλαξε το επώνυμό του σε Κρυστάλλης ενώ εργάστηκε σε τυπογραφείο και παράλληλα δημοσίευε ποιήματα. Πέθανε από φυματίωση στις 22 Απριλίου του 1894 στην Άρτα, όπου έμενε η αδερφή του.

Αγία Θεοδώρα

Travel Arta, Άρτα, Αγία Θεοδώρα

Η Αγία Θεοδώρα, η Πολιούχος της πόλης, γεννήθηκε μεταξύ 1212- 1214 μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη. Ήρθε στην Άρτα ως σύζυγος του Δεσπότη Μιχαήλ του Β’ Αγγέλου Κομνηνού, στα δεκαεπτά της χρόνια. Ήταν μία ευγενική φυσιογνωμία, η οποία από την πρώτη στιγμή προσπάθησε να γνωρίσει την πόλη και τους κατοίκους και να ενδιαφερθεί για τα προβλήματά τους.
Χαρακτηριστική απόδειξη της πρόνοιάς της για τους αρτινούς ανεξαρτήτως θρησκείας υπήρξε η δωρεά προς την εβραϊκή παροικία της πόλης, του οικοπέδου της συναγωγής «Γκρέκα». Η εν λόγω συναγωγή βρισκόταν μπροστά στην πύλη του Κάστρου, εκεί όπου σήμερα στέκει το μνημείο του Ολοκαυτώματος.
Ο Μιχαήλ που έλειπε πολλές φορές από την περιοχή, ακόμη και για μήνες, για χάρη μιας άλλης γυναίκας, έδιωξε τη Θεοδώρα από το παλάτι, ενώ κυοφορούσε το πρώτο της παιδί.
Η Θεοδώρα για αρκετό καιρό περιπλανήθηκε στην περιοχή και λίγους μήνες μετά έφερε στη ζωή το γιο της Νικηφόρο, μέχρι που ο μετανιωμένος Μιχαήλ έψαξε παντού, τη βρήκε και την έφερε πάλι στο παλάτι. Μετά το θάνατο του συζύγου της και έως την κοίμησή της το 1281, η βασίλισσα της Άρτας μόνασε στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος μετά την επίσημη ανακήρυξή της ως Αγίας τιμά το όνομά της.
Σήμερα τα λείψανα της Αγίας Θεοδώρας βρίσκονται σε ασημένια λάρνακα εντός του Ναού, για να δέχονται οι πιστοί την ευλογία της. Η δε 11η Μαρτίου, ημέρα της εορτής της πολιούχου Αγίας Θεοδώρας, είναι η πιο επίσημη ημέρα για την πόλη. Πλήθος κόσμου συρρέει από όλη την Ήπειρο και άλλα μέρη της Ελλάδας, για να προσκυνήσει τα λείψανα της Αγίας, να λάβει μέρος στη λιτάνευσή τους στους δρόμους της πόλης και να πάρει την ευλογία της.

Μάξιμος Γραικός

Travel Arta, Άρτα, Μάξιμος Γραικός

Το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Τριβώλης και γεννήθηκε στην Άρτα στα 1470 μ.Χ. περίπου.
Η οικογένεια Τριβώλη ήταν οικογένεια λογίων. Στα 1492 φτάνει στη Φλωρεντία, όπου σπούδασε κοντά στο διαπρεπή Έλληνα φιλόλογο της εποχής Ιωάννη Λάσκαρη.
Μετά από μικρή παραμονή στο μοναστήρι του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία, ο Μιχαήλ πηγαίνει στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Ως απλός μοναχός επιδόθηκε στη μελέτη χριστιανών συγγραφέων στην πλούσια βιβλιοθήκη της Μονής, μέχρι που το 1515 μετέβη στη Μόσχα για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής και των Βιβλίων των Αγίων Πατέρων από τα ελληνικά στα ρωσικά.
Με την πάροδο του χρόνου δημιούργησε στενές σχέσεις με τις πιο επιφανείς φυσιογνωμίες της ρωσικής πνευματικής κοινωνίας. Συγχρόνως όμως άρχιζε να δημιουργεί τους εχθρούς.
Το 1524 – 25 διατάχθηκε η σύλληψή του. Του επιφυλάχθηκε μια θεαματική δίκη, όπου κατηγορήθηκε για αίρεση, μαγεία και συνωμοσία κατά του Ηγεμόνα και καταδικάστηκε σε εγκλεισμό σε μοναστήρι ως αιρετικός. Μόλις το 1548 ελευθερώθηκε και πήγε να ζήσει στη μονή Αγίας Τριάδος έξω από τη Μόσχα – στο σημερινό Ζαγκόρσκ – όπου αναπαύθηκε το 1560.
Το 1988 ο Μάξιμος ανακηρύχθηκε επίσημα Άγιος από τη Ρωσική Εκκλησία. Το 1997 ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Άρτης κ.κ. Ιγνάτιος Δ΄ παρέλαβε από τον Πατριάρχη Μόσχας κ.κ. Αλέξιο τεμάχιο ιερού Λειψάνου του Οσίου Μαξίμου, το οποίο υποδέχτηκε με ξεχωριστή λαμπρότητα ο λαός της πόλης και βρίσκεται σήμερα στον Ιερό Ναό που έχει κτιστεί για να τιμά το όνομά του στην περιοχή «Τρίγωνο» της Άρτας. Με αυτόν τον τρόπο, ο Μάξιμος ο Γραικός, «ο Διαφωτιστής των Ρώσων», επέστρεψε στην πόλη που τον γέννησε.

Γιάννης Μόραλης

Travel Arta, Άρτα, Μόραλης

Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα στις 23 Απριλίου του 1916. Έζησε στην Πρέβεζα μέχρι το 1922, όπου ήταν διορισμένος ο πατέρας του ως φιλόλογος και το 1927 φεύγει με την οικογένειά του για την Αθήνα.
Το 1936 αποφοιτά από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και φεύγει για τη Ρώμη και το Παρίσι, αλλά το 1939 αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ελλάδα, λόγω του
Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Ο Μόραλης έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της ελληνικής τέχνης του 20ου αιώνα, μεγάλος δάσκαλος ζωγραφικής και χαρακτικής που κατοχυρώθηκε ως βασικός εκπρόσωπος της γενιάς του ’30.
Η Άρτα τιμήσε το μεγάλο αυτό καλλιτέχνη δίνοντας το όνομά του στη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης: η πινακοθήκη «Γιάννης Μόραλης» εγκαινιάστηκε το Δεκέμβριο του 2010 και στεγάζεται στο ανακαινισμένο κτίριο της πρώην Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Διαθέτει δυο κεντρικές αίθουσες, εκ των οποίων η μια φιλοξενεί τη μόνιμη συλλογή και η άλλη τις κατά καιρούς περιοδικές εκθέσεις.

Νικόλαος Σκουφάς

Travel Arta, Άρτα, Σκουφάς

Ο Νικόλαος Σκουφάς ήταν ιδρυτικό μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Γεννήθηκε το 1779 στο Κομπότι της Άρτας. Το επώνυμο Σκουφάς προήλθε από το προηγούμενο του επάγγελμα ως κατασκευαστής σκούφων στο κατάστημα που είχε ανοίξει στην Άρτα.
Το 1813 μετανάστευσε στην Οδησσό, όπου επιδόθηκε στο εμπόριο και συνδέθηκε με τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Εμμανουήλ Ξάνθο. Με αυτούς συναποφάσισε την ίδρυση εταιρείας με σκοπό την ελευθέρωση της Ελλάδας. H γνωστή Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε στην Οδησσό, στις 14 Σεπτεμβρίου 1814, και αμέσως οι τρεις ιδρυτές επιδόθηκαν στο έργο της προετοιμασίας του Αγώνα.
Το όνομά του έχει δοθεί σε έναν από τους τέσσερεις Δήμους του Νομού Άρτας.
Όπως και στον κεντρικό πεζόδρομο της πόλης (στον οποίο βρίσκεται το κτίριο όπου στεγαζόταν αρχικά η επιχείρησή του).
Και βεβαίως σε δρόμο στο κέντρο της Αθήνας, στο Κολωνάκι, η γνωστή ως Οδό Σκουφά.

Μακρυγιάννης

Travel Arta, Άρτα, Μακρυγιάννης

Ο Μακρυγιάννης ήταν ένας από τους κορυφαίους αγωνιστές του ’21. Γεννήθηκε το 1797 στο Αβορίτι της Δωρίδας και το πραγματικό του επώνυμο ήταν Τριανταφύλλου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα τον αποκαλούσαν «Μακρυγιάννη» για το ψηλό του ανάστημα και με αυτό το όνομα παρέμεινε στην ιστορία.
Στα 1811 βρίσκεται στην Άρτα, στη δούλεψη ενός προύχοντα. Λίγα χρόνια μετά αρχίζει να ασχολείται με το εμπόριο και χάρη στο ζήλο και την εργατικότητά του καταφέρνει να αποκομίσει σημαντικά κέρδη. Η εμπορική του δραστηριότητα στην Άρτα κράτησε ως το 1820. Τότε τα σουλτανικά στρατεύματα τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν ως όργανο του Αλή Πασά στο Κάστρο της Άρτας. Ωστόσο κατόρθωσε να δραπετεύσει και ακολούθησε τον αρματολό Γώγο Μπακόλα. Το 1820 μυείται στη Φιλική Εταιρεία, στρατολογεί το πρώτο του Σώμα και φτάνει στην Αθήνα, καταφέρνοντας σημαντικές νίκες απέναντι στους Οθωμανούς.
Ο Μακρυγιάννης κληροδότησε στις νεότερες γενιές ένα αθάνατο μνημείο ύφους, ήθους, λόγου και περιεχομένου, τα «Απομνημονεύματά» του. Το έργο στην αρχή πέρασε σχεδόν απαρατήρητο. Εκτός από τον Παλαμά, κανείς σχεδόν δεν αντιλήφθηκε τη σημασία του. Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για ν’ ασχοληθούν μαζί του λογοτέχνες και κριτικοί και να φέρουν τον Μακρυγιάννη και το έργο του στο προσκήνιο της πνευματικής μας ζωής.

Γεώργιος Καραϊσκάκης

Travel Arta, Άρτα, Καραϊσκάκης

Τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολα επειδή αναγκάστηκε να ζει μόνος χωρίς την υποστήριξη των γονέων του. Ήταν φιλόνικος, βλάσφημος και βωμολόχος και από την παιδική του ηλικία ήδη έκανε τα πρώτα βήματά του ως κλέφτης. Έπεσε όμως στα χέρια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων και φυλακίσθηκε για παράνομες πράξεις, αλλά σε αυτήν την περίοδο έλαβε και μία στοιχειώδη μόρφωση.
Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταρεία και το 1820 προσπάθησε να υποκινήσει επανάσταση στην περιοχή της Βόνιτσας, χωρίς όμως επιτυχία. Το Δεκέμβριο του 1821 ανέλαβε καπετάνιος στην περιοχή των Αγράφων. Κατηγορήθηκε όμως ότι ερχόταν σε μυστικές συνεννοήσεις με τους Τούρκους και κηρύχθηκε ένοχος εσχάτης προδοσίας, στερούμενος τα αξιώματά του. Ωστόσο αποκαταστάθηκε και ανέλαβε την διοίκηση του στρατοπέδου της Άμφισσας.
Το 1825 επιτέθηκε στον Κιουταχή που πολιορκούσε το Μεσολόγγι. Μετά τη πτώση του Μεσολογγίου διορίζεται αρχιστράτηγος της Στερεάς και εγκαθιστά το στρατόπεδο του στην Ελευσίνα. Τον Απρίλιο του 1827 κινήθηκε για την απελευθέρωση της Αθήνας από τον Κιουταχή. Σε βοήθειά του έσπευσαν στρατεύματα από την Πελοπόννησο και αρκετοί φιλέλληνες. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης δέχτηκε μια σφαίρα. Πεθαίνοντας είπε «εγώ πεθαίνω αλλά να είστε μονοιασμένοι να βαστήξετε την πατρίδα». Τάφηκε με τιμές στη Σαλαμίνα όπου ακόμα και σήμερα στο Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου υπάρχει τοιχογραφία του ηρωικού οπλαρχηγού ανάμεσα στους Αγίους

Ναπολέων Ζέρβας

Travel Arta, Άρτα, Ζέρβας

Στρατιωτικός, ιδρυτής του ΕΔΕΣ και πολιτικός, γεννημένος στην Άρτα το 1891. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912- 1913) και αποφοίτησε από τη Σχολή Υπαξιωματικών το 1914. Συντάχθηκε με τους Βενιζελικούς στη Θεσσαλονίκη την εποχή του Εθνικού Διχασμού (1914-1917).
Το 1925 διορίστηκε φρούραρχος της Αθήνας και το 1926 υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1941 ίδρυσε την αντιστασιακή οργάνωση «Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος» (ΕΔΕΣ), έχοντας ως αρχηγό τον Νικόλαο Πλαστήρα, ο οποίος ζούσε στο Παρίσι.
Κατόπιν βρετανικής πρωτοβουλίας του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ), συνεργάστηκε με τον ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη και Άγγλους σαμποτέρ για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942.

Βασιλιάς Πύρρος

Travel Arta, Άρτα, Προσωπικότητες – Ευεργέτες

Ο Πύρρος Α΄(318 π.Χ. – 272 π.Χ.) ήταν βασιλιάς των Μολοσσών, ελληνικού φύλου που κατοικούσε στην Ήπειρο, καθώς κι ένας από τους σπουδαιότερους ηγεμόνες της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου. Θεωρείται κορυφαίος στρατηγικός νους, ένας από τους λαμπρότερους της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Είναι ο μόνος που έχει συγκριθεί για τη στρατηγική του ικανότητα και τον ηρωισμό του με το Μέγα Αλέξανδρο, με τον οποίο ήταν μάλιστα συγγενείς.
Η περίφημη έκφραση «Πύρρειος νίκη», μία νίκη δηλαδή με τόσες πολλές απώλειες ώστε να θεωρείται ουσιαστικά ήττα διδάσκεται στο σχολείο…
Ο Πύρρος βέβαια δε στάθηκε μόνο στο επεκτατικό του όραμα, άλλα έδωσε βάρος στην ανάπτυξη των πόλεων της Ηπείρου. Μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους του στην Αμβρακία και οικοδόμησε ναούς, θέατρα, μνημεία και αγάλματα. Η Αμβρακία γνώρισε μεγάλη άνθιση, όντας πρωτεύουσα ενός κράτους που άρχιζε από την Επίδαμνο – το σημερινό Δυρράχιο – και περιελάμβανε την Κέρκυρα, ολόκληρη την Ήπειρο.
Μολονότι λοιπόν απέτυχε να εδραιώσει την εξουσία του στην Ιταλία, ο Πύρρος επέκτεινε το κράτος του στην Ελλάδα, καθιστώντας το υπολογίσιμη δύναμη για 35 περίπου χρόνια. Μετά το θάνατό του, ο σύντομος ρόλος της Ηπείρου στο προσκήνιο της ελληνικής ιστορίας τελείωσε.